| گذار به گذشته، طریق رهایی از سختی حال؛ نقش حس نوستالوژی (حسرت گذشته) در تطهیر دوره پهلوی |
| کد مقاله : 1117-ICIRCS-FULL |
| نویسندگان |
|
محمد اسماعیل نباتیان * عضو هیات علمی گروه انقلاب اسلامی دانشگاه تهران |
| چکیده مقاله |
| نوستالوژی یا حسرت گذشته، مفهومی مهم در مباحث هویت و فرهنگ سیاسی جامعه است. فهم این مفهوم مبیّن وضع ناامیدی و یأس از شرایط حال، و پدید آمدن حرمان و اشتیاق به گذشته است؛ گذشته ای فراواقعی و عاری از کاستی‌ها که در روان و خاطر امروز جامعه برساخته میشود. نوستالوژی را می توان نوعی خودفریبی دانست که برای برون‌رفت از شرایط بد و نابسامان، به تحریف گذشته و پیرایش رویدادها در جهت آرمانی تلقی کردن آن و کسب حسّ سرخوشی می پردازد تا سختی وضعیت موجود را بر خود هموار نماید و مشکلات التیام یابد. به تعبیری «گذشته همیشه عالی به یاد آورده میشود». به عبارتی، یاد و خاطره ایام گذشته و تصور آرمانی و زیبا از آن، انسان را در زمانه سخت حال، خرسندتر می کند و مسیر آینده را در گذشته آرمانیِ برساخته جستجو می کند. بازتاب نوستالوژی در جامعه، تلاش آحاد آن برای تعریف یک نظام معنایی با هدف برون رفت از نظم ناامیدکننده و ناکارامد و ساختِ روایتی بی کم و کاست از وضعیت نو با نگاه به گذشته است. به قول میشل فوکو، ساختن «مکانی بی مکان» است که در آن وهم و واقع توآمان دیده می شود. با عنایت به مفهوم شناسی که از نوستالوژی ارائه شد، این سوال اصلی مطرح میشود که نوستالوژی یا حسرت گذشته چه نقشی در طرح و بسط تطهیر دوره پهلوی و پذیرش آن در بخش‌هایی از جامعه ایران پساانقلاب دارد؟ فرضیه مقاله این است که با توجه به وجود دو مؤلفه اساسی نوستالوژی، یعنی یأس از حال و اشتیاق به گذشتۀ پیراسته شده، جامعه در مواجه با مشکلات، ناکارامدی موجود و ناامیدی از آن، به گذشته ای متوسل می شود که از هر گونه کاستی و سختی پیراسته شده و به فضایی فراواقعی دلخوش می دارد. این بستر روانی جامعه، زمینه نادیده انگاری فساد، جنایات و ستم و هر نوع کاستی دوره پهلوی را فراهم نموده و در ساخت مکانی بی مکان در گذشته و تطهیر جنایات پهلوی ها، به ویژه توسط رسانه های مخالف نظام جمهوری نقش مؤثری ایفا می نماید. |
| کلیدواژه ها |
| نوستالوژی، حسرت گذشته، تطهیر، پهلوی |
| وضعیت: پذیرفته شده |